CONFERENTIE 2022

Door: Abdelhamid Idrissi (oprichter Stichting Studiezalen en Professor of Practice Diversiteit en Inclusie, Hogeschool van Amsterdam)

Abdelhamid Idrissi is Professor of Practice bij de Hogeschool van Amsterdam. Hij heeft veel ervaring op het gebied van diversiteit en inclusie en staat midden in de samenleving. Met 47 Studiezalen in de meest kwetsbare wijken van Amsterdam en Zaandam is hij bekend met alle thematieken en zet kansengelijkheid op de kaart en voert de dialoog over de kansen en mogelijkheden vanuit en in de wijken. Abdelhamid Idrissi heeft Bouwkunde gestudeerd aan de HvA en is opgegroeid in Amsterdam Nieuw-West, waar hij de eerste Studiezaal startte. Studiezalen helpt wekelijks 1.400 kinderen om het beste uit zichzelf te halen, dat doen ze in samenwerking met de ouders en samenwerkende partners vanuit het bedrijfsleven en heeft een integrale domeinoverstijgende wijkaanpak ontwikkeld. Hiervoor mocht hij in 2021 de Publieksprijs van de Nieuw Amsterdam Prijs in ontvangst nemen. Abdelhamid Idrissi werd in 2018 gekozen tot Amsterdammer van het Jaar, hij is maatschappelijk lid NPO van OC&W, lid van de programmaraad Kenniscentrum Kansenongelijkheid (Gemeente Amsterdam) en heeft in 2022 de prestigieuze Hélène de Montigny Prijs ontvangen. Hij is een vooraanstaande social entrepreneur met een brede visie voor de stad.

Op 47 locaties in kwetsbare wijken van Amsterdam en Zaandam richt Studiezalen zich op een duurzame verbetering door kansengelijkheid te realiseren middels een integraal domein overstijgende aanpak. Deze aanpak is volledig gebaseerd op de behoefte van het kind en het gezin. Vanuit een van de speerpunten van de HvA; Diversiteit en Inclusie, richt Abdelhamid zich op schooluitval en staat hij tussen de studenten en docenten om het gesprek aan te gaan en de behoeftes te bevragen om ook hier in de komende 3 jaar een praktische aanpak voor te ontwikkelen.

Door: dr. Carolien Gravesteijn (lector Ouderschap en Ouderbegeleiding, Hogeschool Leiden en lid Raad van Toezicht van de onderwijsstichting Panta Rhei)

Carolien Gravesteijn studeerde sociale- en organisatiepsychologie en klinische psychologie aan de Universiteit Leiden. Haar stage en afstudeeronderzoek verrichtte ze bij de GGD Rotterdam naar ‘Levensvaardigheden, een vak apart; over het aanleren van sociale en emotionele vaardigheden binnen school’.

Na haar afstuderen bleef ze werkzaam bij de GGD Rotterdam als onderzoeker/projectleider. Naast het verrichten van effectonderzoeken naar het programma Levensvaardigheden, organiseerde zij conferenties, gaf ze trainingen Levensvaardigheden aan docenten VO en lezingen. Vanaf 2003 werkte Carolien als senior-onderzoeker aan De Haagse Hogeschool bij het lectoraat Jeugd en Opvoeding. In 2005 startte ze in deeltijd haar promotie- onderzoek met als onderwerp ‘Programma’s voor Levensvaardigheden op school; achtergronden, ontwikkeling en evaluatie van onderwijs in sociale en emotionele vaardigheden’.

Naast haar promotieonderzoek heeft ze boeken en artikelen geschreven en geredigeerd, internationale conferenties georganiseerd, colleges, workshops en lezingen gegeven. Na haar promotie, in 2010 is Carolien lector Jonge Kind aan de iPabo in Amsterdam geworden. Sinds september 2012 is zij lector Ouderschap en Ouderbegeleiding aan de Hogeschool Leiden. Haar speerpunten zijn: Leuker voor Later (longitudinaal onderzoek onder ouders, hoe gaat het eigenlijk met de ouders, waar hebben zij behoeften aan?), OuderTeam.nu (ouders voorbereiden op ouderschap en partnerschap als zij zwanger zijn), professioneel samenwerken met ouders en het versterken van levensvaardigheden van kinderen, jongeren en studenten in het onderwijs en ouderondersteuning. Vanuit het lectoraat is een leerlijn levensvaardigheden ontwikkeld.

Carolien zal tijdens haar keynote dieper ingaan op vragen zoals: hoe versterk je de levensvaardigheden van jongeren op het vo en hbo? En hoe kan je ouders hierbij op een oudergerichte manier ondersteunen en op een constructieve manier met hen samenwerken?

Door: Freek Op ’t Einde (rector Comenius Lyceum) en docenten en (oud)leerlingen van het Comenius Lyceum.

Freek Op ’t Einde is de rector van het Comenius Lyceum in Amsterdam. Hij heeft de opleiding tot godsdienstleraar gevolgd en heeft een lange loopbaan als leidinggevende in het voortgezet speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs.  Van 2006 tot 2017 was hij rector van een vrijeschool voor voortgezet onderwijs, een onderwijsrichting die vanuit de denominatie veel werkt in de subjectificatie/persoonsvorming (naar Gert Biesta) van de leerlingen. Tijdens zijn studie pedagogiek heeft hij daar ook veel onderzoek naar gedaan. In 2018 is hij begonnen als rector van het Comenius Lyceum in Amsterdam Nieuw-West. Een school waarvan de leerlingenpopulatie bijna volledig een migratieachtergrond heeft en waar vele hele interessante pedagogische vraagstukken leven teneinde de kansengelijkheid te bevorderen en de subjectificatie ook voor zijn doelgroep te ontwikkelen. Freek neemt een paar (oud) leerlingen en docenten mee om te spreken over het thema.

Door: drs. Marijke van Dijk (trainer, onderwijscoach en auteur (o.a. van Academisch schrijven en presteren en Voor de Leeuwen!)).

Veel getalenteerde adolescenten hebben nooit goed geleerd hoe ze het leren aan kunnen pakken. Soms zelfs hebben ze nooit meegekregen dat de juiste strategieën en hard werken nodig zijn om verder te kunnen komen. Ze gaan ervanuit dat ze het met weinig moeite wel zullen redden. Dat is immers altijd nog goed gegaan. Vroeg of laat lopen ze echter vast.

Wat kunnen we doen om dit te voorkomen? We kunnen ze helpen door ze uitdagende leerstrategieën aan te reiken, zoals bijvoorbeeld snellezen en geheugenstrategieën. Tegelijkertijd stimuleren we een groeimindset. In deze sessie deelt Marijke van Dijk haar ervaringen en geeft ze inzicht in hoe je uitdagende training zou kunnen aanpakken.

Marijke geeft allerhande trainingen over leren studeren en beter in je vel komen aan zowel wo-studenten als vwo-leerlingen. Ook voor docenten verzorgt ze bijscholingen, coaching en lezingen over deze onderwerpen. Ze heeft diverse boeken geschreven zoals Academisch schrijven en presenteren en een stapsgewijze aanpak voor studenten en Voor de Leeuwen! Over leerlingen, hun heftige hersens en trefzeker lesgeven voor docenten (samen met Mark Mieras).

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: dr. Laurie Delnoij (universitair docent, Maastricht University)

Een goed geïnformeerde studiekeuze en voorbereiding zijn belangrijk voor een succesvolle start in het hoger onderwijs. Om toekomstige en startende studenten daarbij te ondersteunen bieden onderwijsinstellingen studiekeuzetesten aan. Denk bijvoorbeeld aan de studiekeuzecheck of startthermometer. Het doel van dit soort testen is om studenten (in spé) te helpen een goede afweging te maken voordat ze zich inschrijven en om ze met aanvullende feedback te helpen goed voorbereid aan een studie te beginnen. De impact van dit soort testen is mogelijk verrijkend, ze kunnen immers de keuze van individuele studenten beïnvloeden, en hebben mogelijk ook invloed op inschrijvingen en retentiecijfers van de onderwijsinstelling. Zulke testen moeten daarom met enige voorzichtigheid ontworpen en geïmplementeerd worden. Ze moeten de juiste informatie bevatten, die goed moet worden overgebracht en opgepikt. Daarnaast moet zorgvuldig gemonitord worden of de testen voor de beoogde doeleinden de juiste effecten hebben. Al met al, een complexe opgave, die vraagt om een doordacht proces.

In deze workshop wordt een voorbeeld gegeven van een ontwerpgerichte validatie van een dergelijke test en wordt aan de hand van dilemma’s enkele ontwerpkeuzes doorlopen. We gaan bijvoorbeeld in discussie over de onderstaande vragen.

• Hoe bepaalt men welke testen moeten worden opgenomen in een dergelijke studiekeuzetest?
• Op welke manier wordt de feedback het best teruggekoppeld aan studenten?
• In hoeverre maakt het uit of een toekomstige student nog in het begin van zijn/haar oriëntatie staat of dat er al een initiële keuze gemaakt is?

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: Anja Schoots (PhD-kandidaat Universiteit Leiden, Hoofd Onderwijs & innovatie Ichtus Lyceum Driehuis) (dr. Sanne van Herpen die de presentatie samen met Anja Schoots zou geven, was verhinderd vanwege ziekte)

In deze workshop vertellen we meer over ons onderzoek en de overeenkomsten die we vonden tussen leerlingen uit het VO en eerstejaarsstudenten in het HO. Anja Schoots doet onderzoek naar student agency in het VO. Agency is het vermogen en de wil om beslissingen te nemen om zichzelf of de omstandigheden te veranderen. Het onderwijs is het oefenterrein waar dit vermogen ontwikkeld kan worden, wat ook belangrijk is voor een leven lang leren. Onderwerpen in Anja’s onderzoek zijn het geloof in eigen kunnen, waardering van school, studieprestaties en welbevinden.

Sanne van Herpen (senior onderzoeker Lectoraat Studiesucces, Hogeschool Inholland) heeft onderzoek gedaan naar verandering in het leergedrag van studenten tijdens de overstap van vwo naar universiteit. Onderwerpen hierbij waren geloof in eigen kunnen, studie-inzet en behaalde studieprestaties. Beide onderzoeken leidden tot een typering van leerling/studentgedrag, en die typeringen blijken opvallende overeenkomsten tussen VO en HO te weerspiegelen.

Tijdens de workshop is er tijd om aan de hand van een oefening met elkaar in gesprek te gaan over hoe een leeromgeving eruit moet zien om aan te sluiten bij de verschillende type leerlingen/studenten én waarin een positieve leerontwikkeling van VO naar HO wordt ondersteund.

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: Lars van der Bruggen, MA (lerarenopleider en vakdidacticus maatschappijleer/wetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam, docent Ichthus Lyceum, lid van de Vakvernieuwingscommissie maatschappijleer en burgerschap)

In deze workshop geeft Lars van der Bruggen een inkijkje in de manier waarop tegenstellingen in de samenleving, zoals bijvoorbeeld moslim – niet moslim en rechts conservatief – links georiënteerd, de school en de klas binnenkomen. Hoe kunnen leidinggevenden van een school of instelling en docenten omgaan met controverse en polarisatie onder leerlingen en studenten? Welke ruimte is hiervoor en hoe kan deze ruimte binnen de instelling of school op een goede pedagogische en didactische wijze worden vormgegeven? Juist deze gevoelige onderwerpen gaan niet alleen de individuele docent aan, maar vraagt om een schoolbrede aanpak en visie en van zowel VO als HO. Scholen voelen deze maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar zijn soms nog handelingsverlegen om ermee aan de slag te gaan. Het thema sluit ook breder aan bij burgerschap waar leidinggevenden met de nieuwe wet burgerschap een visie op moeten ontwikkelen en inmiddels ook hoog op de beleidsagenda staat. Burgerschap is niet alleen iets van een individuele docent. Hoe breng je het gesprek in het MT hierover op gang? Hoe kun je als leidinggevende met het team een visie op burgerschap ontwikkelen en vakoverstijgend en breed vormgeven. Wat betekent dit voor de school of instelling? In de workshop wordt de thematiek maatschappelijke controverse in de klas dus ook in een breder perspectief geplaatst en zal interactief verkend worden wat dit kan betekenen voor alle betrokkenen.

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: drs. Loes Mulders (programmamanager Pre-University College, Vrije Universiteit Amsterdam) en Alex Schooneman, MSc (docent Hermann Wesselink College & projectleider Samenwerkingsverband Amstelland en de Meerlanden)

Het onderwerp hoogbegaafdheid komt dankzij passend onderwijs steeds meer op de kaart te staan. Daardoor ontstaan ook uitdagingen voor scholen, hogescholen en universiteiten. In deze workshop zullen wij het fenomeen versneld eindexamen belichten: leerlingen die in de bovenbouw van het vwo een jaar overslaan en dan al met 16 of 17 in het hbo of wo beginnen. Hoe werkt dit voor alle partijen en welke uitdagingen creëert dat voor alle betrokken instanties? Aan de hand van een real-life casus gaan we deze vraag belichten en bespreken. Daarnaast zijn we zeer benieuwd hoe eenieder de aansluiting tussen de opleidingsvormen voor zich ziet en we willen daarover van gedachten wisselen.

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: Jasmijn Ritmeester, MA (projectleider studentenwelzijn, Universiteit van Amsterdam) en Iris Bunte, MSc (studentpsycholoog huisartsenpraktijk, Universiteit van Amsterdam)

Vanuit de Universiteit van Amsterdam en UvA huisartsen signaleren we dat stress en prestatiedruk een enorme impact heeft op Studentenwelzijn. Deze sessie gaan we dieper in op succes strategieën. Daarnaast bespreken we de kloof in begeleiding tussen het voortgezet en hoger onderwijs die een rol speelt bij studentenwelzijn. Waar binnen het voortgezet onderwijs sprake is van borging door bijvoorbeeld leerplicht, is het hoger onderwijs ingesteld op autonomie en een proactieve student. Hoe overbruggen we de kloof zodat alle studenten van de juiste faciliteiten gebruik maken voor een optimaal studentenwelzijn? We lichten begeleiding voor studentenwelzijn uiteen; van Caring Universities tot trainingen van studentpsychologen. Middels stellingen zoeken we een gewenste toekomst voor de geborgen en autonome student.

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: drs. Marijke van Dijk (trainer, onderwijscoach en auteur (o.a. van Academisch schrijven en presteren en Voor de Leeuwen!)).

Veel getalenteerde adolescenten hebben nooit goed geleerd hoe ze het leren aan kunnen pakken. Soms zelfs hebben ze nooit meegekregen dat de juiste strategieën en hard werken nodig zijn om verder te kunnen komen. Ze gaan ervanuit dat ze het met weinig moeite wel zullen redden. Dat is immers altijd nog goed gegaan. Vroeg of laat lopen ze echter vast.

Wat kunnen we doen om dit te voorkomen? We kunnen ze helpen door ze uitdagende leerstrategieën aan te reiken, zoals bijvoorbeeld snellezen en geheugenstrategieën. Tegelijkertijd stimuleren we een groeimindset. In deze sessie deelt Marijke van Dijk haar ervaringen en geeft ze inzicht in hoe je uitdagende training zou kunnen aanpakken.

Marijke geeft allerhande trainingen over leren studeren en beter in je vel komen aan zowel wo-studenten als vwo-leerlingen. Ook voor docenten verzorgt ze bijscholingen, coaching en lezingen over deze onderwerpen. Ze heeft diverse boeken geschreven zoals Academisch schrijven en presenteren en een stapsgewijze aanpak voor studenten en Voor de Leeuwen! Over leerlingen, hun heftige hersens en trefzeker lesgeven voor docenten (samen met Mark Mieras).

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: dr. Laurie Delnoij (universitair docent, Maastricht University)

Een goed geïnformeerde studiekeuze en voorbereiding zijn belangrijk voor een succesvolle start in het hoger onderwijs. Om toekomstige en startende studenten daarbij te ondersteunen bieden onderwijsinstellingen studiekeuzetesten aan. Denk bijvoorbeeld aan de studiekeuzecheck of startthermometer. Het doel van dit soort testen is om studenten (in spé) te helpen een goede afweging te maken voordat ze zich inschrijven en om ze met aanvullende feedback te helpen goed voorbereid aan een studie te beginnen. De impact van dit soort testen is mogelijk verrijkend, ze kunnen immers de keuze van individuele studenten beïnvloeden, en hebben mogelijk ook invloed op inschrijvingen en retentiecijfers van de onderwijsinstelling. Zulke testen moeten daarom met enige voorzichtigheid ontworpen en geïmplementeerd worden. Ze moeten de juiste informatie bevatten, die goed moet worden overgebracht en opgepikt. Daarnaast moet zorgvuldig gemonitord worden of de testen voor de beoogde doeleinden de juiste effecten hebben. Al met al, een complexe opgave, die vraagt om een doordacht proces.

In deze workshop wordt een voorbeeld gegeven van een ontwerpgerichte validatie van een dergelijke test en wordt aan de hand van dilemma’s enkele ontwerpkeuzes doorlopen. We gaan bijvoorbeeld in discussie over de onderstaande vragen.

• Hoe bepaalt men welke testen moeten worden opgenomen in een dergelijke studiekeuzetest?
• Op welke manier wordt de feedback het best teruggekoppeld aan studenten?
• In hoeverre maakt het uit of een toekomstige student nog in het begin van zijn/haar oriëntatie staat of dat er al een initiële keuze gemaakt is?

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: Anja Schoots (PhD-kandidaat Universiteit Leiden, Hoofd Onderwijs & innovatie Ichtus Lyceum Driehuis) (dr. Sanne van Herpen die de presentatie samen met Anja Schoots zou geven, was verhinderd vanwege ziekte)

In deze workshop vertellen we meer over ons onderzoek en de overeenkomsten die we vonden tussen leerlingen uit het VO en eerstejaarsstudenten in het HO. Anja Schoots doet onderzoek naar student agency in het VO. Agency is het vermogen en de wil om beslissingen te nemen om zichzelf of de omstandigheden te veranderen. Het onderwijs is het oefenterrein waar dit vermogen ontwikkeld kan worden, wat ook belangrijk is voor een leven lang leren. Onderwerpen in Anja’s onderzoek zijn het geloof in eigen kunnen, waardering van school, studieprestaties en welbevinden.

Sanne van Herpen heeft onderzoek gedaan naar verandering in het leergedrag van studenten tijdens de overstap van vwo naar universiteit. Onderwerpen hierbij waren geloof in eigen kunnen, studie-inzet en behaalde studieprestaties. Beide onderzoeken leidden tot een typering van leerling/studentgedrag, en die typeringen blijken opvallende overeenkomsten tussen VO en HO te weerspiegelen.

Tijdens de workshop is er tijd om aan de hand van een oefening met elkaar in gesprek te gaan over hoe een leeromgeving eruit moet zien om aan te sluiten bij de verschillende type leerlingen/studenten én waarin een positieve leerontwikkeling van VO naar HO wordt ondersteund.

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: drs. Sophia den Otter (coördinator Studenthubs Vrije Universiteit Amsterdam) en Tessa van Wijnen, MA (docent Aardrijkskunde en decaan HAVO/VWO, Open Scholengemeenschap Bijlmer)

Tijdens de workshop maakt u kennis met de Studenthubs in het voortgezet onderwijs, op het Martinus College in Grootebroek, het Comenius Lyceum in Amsterdam-West en de OSB in Amsterdam-Zuidoost. Uit onderzoek is gebleken dat eerstegeneratie studenten, studenten van wie geen van beide ouders op een (Nederlandse) universiteit hebben gestudeerd, vaker uitvallen en switchen wanneer zij een opleiding gaan doen in het wetenschappelijk onderwijs. Door de coronacrisis is dit verergerd, omdat leerlingen voorlichtingsactiviteiten hebben gemist in de periodes van de schoolsluitingen. Een ‘peer’ die al aan de universiteit studeert kan de drempel wegnemen die eerstegeneratiestudenten normaalgesproken ervaren om vragen te stellen over alle facetten van studeren en het leven als student. De Studenthubs zijn onderdeel van de leerlijn Be and Better Prepared van de VU, een programma waarin eerstegeneratiestudenten centraal staan.

In de workshop gaan we met elkaar in gesprek over de toepassing van de Studenthub en welke plaats deze kan innemen in de school.

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.

Door: Joelle Schut, MSc adviseur, Expertisecentrum Inclusief Onderwijs

Hoe kun je er als onderwijsprofessional binnen het hoger onderwijs voor zorgen dat studenten met een ondersteuningsbehoefte goed landen tijdens de eerste 100 dagen van hun studietijd? Hoe bereid je ze voor de poort al goed voor? Uit onderzoek komt naar voren dat studenten met een ondersteuningsvraag vaker achterlopen op hun studieschema. Ook hebben zij een grotere kans om in het eerste jaar uit te vallen.

In deze workshop delen we inzichten op basis van onderzoek omtrent de eerste 100 dagen van studenten met een ondersteuningsvraag aan hogescholen en universiteiten. De handreiking “Inclusieve instroom hoger onderwijs: Eerste 100 dagen van studenten met een ondersteuningsvraag” wordt gepresenteerd, waarin we evidence-informed interventies bespreken die de in- en doorstroom van studenten met een ondersteuningsbehoefte kunnen verbeteren.

Vervolgens zoomen we in op onderzoek van het overheidsprogramma Mens Centraal. Dit onderzoek is gericht op aankomende studenten met een ondersteuningsvraag en de drempels die zij ondervinden in de aanloop naar hun studietijd. We delen concrete tips en oplossingen voor wat je als hoger onderwijsinstelling kunt doen om de instroom van studenten met een ondersteuningsvraag te verbeteren. Ook het verbeteren van de informatievoorziening maakt hiervan onderdeel uit.

Door: prof. dr. Matthijs J. Warrens (adjunct-hoogleraar Onderwijswetenschappen, Rijksuniversiteit Groningen)

In 2007 zijn met de vernieuwde Tweede Fase zogenaamde profielen (vakkenpakketten) ingevoerd om de aansluiting tussen vo en ho te bevorderen. Havo- en vwo-leerlingen kiezen aan het einde van de derde klas uit vier profielen. De profielkeuze bepaalt voor een belangrijk deel de keuzemogelijkheden van studenten in het ho. In deze workshop zal ik verschillende aspecten van de profielkeuze toelichten: Welke begeleiding bieden scholen bij de profielkeuze? Welke aspecten moeten leerlingen volgens decanen en mentoren meewegen? Hoe belangrijk is het dat iemand een vak leuk vindt? Hoe belangrijk is het dat iemand goed is in een vak? Hoe belangrijk is de mening van ouders en vrienden? Welk percentage studenten heeft spijt van hun profielkeuze, en welke redenen noemen ze? Vervolgens gaan we met elkaar in gesprek over hoe begeleiding van leerlingen bij de profielkeuze door scholen zo goed mogelijk kan worden ingevuld.

Matthijs doet onderzoek naar schoolloopbanen van leerlingen en studenten, naar keuzeopties in het vo, naar leerontwikkeling en leergedrag in het speciaal onderwijs, en naar kansengelijkheid in het funderend onderwijs. Met andere onderzoekers heeft hij (wetenschappelijke) artikelen gepubliceerd over de profielkeuze in het vo, de po-vo-overgang en over eigenschappen van eindtoetsen.

Bekijk hier de presentatie van deze workshop.