Netwerkbijeenkomst 4 april 2023: Lerarentekort

Op dinsdag 4 april 2023 organiseerde OPeRA een netwerkbijeenkomst met als thema Lerarentekort. De urgentie van het lerarentekort is onverminderd hoog. Leraren gaan met pensioen, de huidige instroom in de lerarenopleidingen is onvoldoende om het tekort op te kunnen vangen en een deel van de gestarte leraren stroomt binnen een jaar of vijf weer uit. De continuïteit van kwalitatief goed onderwijs voor ieder kind staat onder druk.

Tijdens deze netwerkbijeenkomst gingen sprekers Eric Westhoek, Maryse Knook, Marco Snoek en Marcelle Hobma onder leiding van Frank Zuijdam (voorzitter Regiegroep OPeRA) dieper in op de aanpak van het lerarentekort. Zij gaven een overzicht van de strategieën en maatregelen om het lerarentekort tegen te gaan, zowel regionaal als landelijk.

Kijk hier de netwerkbijeenkomst terug:

Presentaties

De sprekers gaven de volgende vier presentaties (download hier):

Overzicht van strategie en maatregelen tegen lerarentekort
Door Eric Westhoek – voorzitter College van Bestuur Hogeschool IPABO en lid Taskforce Lerarentekort Amsterdam

Nooit eerder stond het lerarentekort zo hoog op de agenda bij de betrokkenen in het onderwijs op alle niveaus als nu. Een ambitieuze minister ziet de oplossing in de vorming van bovenbestuurlijke regionale samenwerking (de RATO). Welk probleem lossen we met deze maatregelen op en aan welke focuspunten wordt in de nieuwe lerarenagenda voor Amsterdam gewerkt? En kunnen die focuspunten een inspiratie zijn voor de gehele regio?

Eric Westhoek ging in zijn presentatie in op de landelijke, regionale en lokale strategie en executie van deze strategie om het lerarentekort te reduceren. En hij duidde de betekenis van die ontwikkelingen voor de regio, de scholen, de leraren, de besturen en lerarenopleidingen.

Behoud van startende leerkrachten: Meer tijd, minder eenzaamheid, meer perspectief
Door dr. Marco Snoek – lector Leren & Innoveren, Hogeschool van Amsterdam

Het behoud van startende leraren staat – mede door het lerarentekort – hoog op de agenda. Allereerst stond Marco Snoek in zijn presentatie stil bij de onderliggende oorzaken die de start in het beroep van leraar zo lastig maken. Vervolgens keek hij naar noodzakelijke condities voor het behoud van startende leraren.

In zijn bijdrage ging Snoek in op vijf essentiële elementen: tijd, ondersteuning, eenzaamheid versus verbondenheid, cultuur en perspectief. Daarbij nam hij als uitgangspunt dat het behoud en de ondersteuning van startende leraren niet los staat van een schoolbreed perspectief op het beroep van leraar als een breed, collegiaal en dynamisch beroep.

Begeleiden van startende onderwijsprofessionals – zij-instromers  
Door Marcelle Hobma – projectleider Regionale Aanpak Personeelstekort – Talent als Docent en Projectleider opleidingsschool ROSA

Zij-instromers in het beroep van docent zijn zowel aankomende als startende leraren. Dit vraagt een specifieke begeleiding waarin zowel het leren als het goed landen in de school centraal staat. Hoe kun je op je school zorgen voor een goed begeleidingsklimaat voor deze groep van leraren? Hoe bereid je de begeleiders van deze leraren goed voor op wat de zij-instromers nodig hebben?

In haar presentatie ging Marcelle Hobma in op inzichten die binnen de regio’s Zuid-Kennemerland en Groot-Amsterdam zijn opgedaan en gaf ze inspirerende voorbeelden. Een belangrijke conclusie: een gerichte professionalisering van de begeleiders in je school en een goede samenwerking met de opleiders van de lerarenopleidingen zijn een goed begin.

Anders organiseren van onderwijs, met behoud van onderwijskwaliteit – levendige schoolweek
Door Maryse Knook – bestuurder-directeur, OSB Amsterdam; voorzitter Raad van Toezicht, Stichting Samenwerkende Basisscholen Alkemade; bestuurslid, secretaris, Coöperatie VO

Maryse Knook ging tijdens haar presentatie in op andere vormen van onderwijs en het betrekken van derden. Leerlingen geven aan meer interactief les te willen krijgen en buiten de gangbare boeken te willen leren. Docenten geven aan meer tijd te willen voor aandacht voor leerlingen en vakontwikkeling. Hoe maken we van het lerarentekort een kans om te voldoen aan de wensen van leerlingen en docenten én verhogen we de kwaliteit van het onderwijs? Eén van de speerpunten van de Taskforce Lerarentekort is de levendige schoolweek. Knook noemde voorbeelden zoals de Week van de Ambitie maar ook de dilemma’s waar zij voor staat.

Subgroepen

Na deze vier presentaties gingen de aanwezigen uiteen in subgroepen om naar aanleiding van twee focuspunten aanvullende ideeën te inventariseren. Daarbij reflecteerden ze op mogelijke toepassing in de praktijk. Iedere school en instelling is anders en vraagt om een unieke aanpak.

Focuspunt 1: Goede voorbeelden van wat er gedaan kan worden om onderwijs-professionals te behouden, toegespitst op startende leraren.

Focuspunt 2: Goede voorbeelden van het anders organiseren van het onderwijs
– levendige schoolweek – met behoud van onderwijskwaliteit.

N.B. Het uitgangspunt blijft dat het lerarentekort weggewerkt dient te worden.

Dagvoorzitter Frank Zuijdam vroeg ter afsluiting de deelnemers kort de belangrijkste ideeën plenair te delen.

Leestips

Anders organiseren in het voortgezet onderwijs. Inventarisatie van de verschillende vormen van anders organiseren en de gevolgen ervan voor Onderwijsmedewerkers.
Dit onderzoek van VOION brengt vormen van anders organiseren in kaart en inventariseert hoe het werk van onderwijsmedewerkers erdoor verandert. De bevindingen en inzichten kunnen behulpzaam zijn en mogelijk ook een rol spelen bij het streven naar personeelsbehoud en het terugdringen van personeelstekorten.

Kansrijke inductie van startende leraren
Het Platform Samen Opleiden & Professionaleren geeft in deze publicatie achtergrondinformatie over goede begeleiding van startende leraren (gericht op uitwerking hiervan in de praktijk), gebaseerd op relevant recent onderzoek.

Vanuit het project Persoonlijk Assistent van de Leraar (PAL) worden studenten ingezet binnen het voortgezet onderwijs; zij ondersteunen leerlingen. Daarnaast worden studenten aangemoedigd om voor het beroep van leraar te kiezen: www.palvoordeklas.nl. Inmiddels is dit binnen StudentinzetopSchool ook een landelijke samenwerking met tien partijen/universiteiten: www.studentinzetopschool.nl

Co-Teach Informatica programma
Co-Teach informatica biedt VO-scholen de mogelijkheid het vak informatica aan te bieden, zonder vakdocent. Het lerarentekort in dit vakgebied is groot, maar de waarde van het vak is cruciaal in onze digitale wereld. Het Co-Teach Informatica programma zet naast een online leerlijn, IT-experts in als gastdocent, om zo informatica op school mogelijk te maken. Co-Teach Informatica is een breed gedragen initiatief, van o.a. de VO-raad, universiteiten en het bedrijfsleven.